Darmkanker

Wat is darmkanker?

Dikke darmkanker kan in ieder deel van de dikke darm ontstaan; vanaf het begin, de blinde darm, tot de het einde van de dikke darm, de anus. 50-60% van de tumoren bevinden zich in het sigmoïd en de endeldarm, oftewel de laatste delen van de dikke darm. Vrijwel altijd ontstaat dikke darmkanker uit een poliep. Een poliep is een goedaardige woekering van cellen, maar kan soms kwaadaardig worden. Door het groeien van een kwaadaardige tumor kan deze door verschillende lagen van de darmwand heen groeien. Wanneer een tumor verder in de darmwand groeit, kunnen tumorcellen losraken en zich buiten de darm in het lichaam verspreiden, bijvoorbeeld naar lymfeklieren die zich rondom de darmen bevinden. Ook kunnen cellen zich via de bloedbaan verspreiden. Wanneer deze cellen uitgroeien tot tumoren worden dit uitzaaiingen of metastasen genoemd. Tumoren zaaien deels uit naar locaties waar lymfe en bloedstromen naartoe gaan. Voorkeurslocaties waar dikke darmkanker naar kan uitzaaien zijn lever en longen, buikvlies en botten. Daarnaast is het ook mogelijk dat de tumor naar andere locaties uitzaait.

Dikke darmkanker is de meest voorkomende darmkanker én hoort bij de meest voorkomende soorten kanker in Nederland. De afgelopen jaren is het aantal patiënten met dikke darmkanker fors toegenomen. Deze stijging zal zich de komende jaren doorzetten ten gevolge van een lichte stijging van voorkomen (met name bij mannen) en door groei én vergrijzing van de bevolking. Deze stijging is te zien bij alle leeftijdscategorieën.

Wanneer dikke darmkanker in een vroeg stadium ontdekt wordt, behoort deze tot één van de best behandelbare vormen van kanker. Voor een grote kans op genezen en langdurige ziektevrije overleving is vroege opsporing en behandeling van dikke darmkanker daarom erg belangrijk.

Oorzaak & risicofactoren

Een exacte oorzaak voor het ontstaan van dikke darmkanker is helaas niet aan te wijzen. Wel zijn er een aantal factoren bekend die het risico op dikke darmkanker kunnen verhogen.

Darmaandoeningen
Er zijn verschillende aandoeningen aan de darm die die het risico op dikke darmkanker kunnen verhogen:

Kleine of grotere goedaardige gezwellen/poliepen kunnen in de loop van de jaren tot dikke darmkanker ontwikkelen.
Colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn zijn chronische darmontstekingen. Bij een chronische darmontsteking is er een verhoogd risico op dikke darmkanker, vooral wanneer de ziekte vele jaren actief is geweest. Dit verhoogde risico treedt op vanaf 10 jaar nadat de diagnose colitis ulcerosa of ziekte van Crohn is gesteld.
Bij een eerdere behandeling zijn voor darmkanker is er een verhoogd risico om opnieuw een dikke darmtumor te ontwikkelen.

Erfelijkheid
Dikke darmkanker komt in sommige families opvallend vaak voor. In ongeveer 10-15% van alle gevallen van darmkanker betreft het een familiaire vorm; in ongeveer 5% kan het gen dat verantwoordelijk is voor het verhoogde risico op darmkanker worden aangetoond. In dat laatste geval kan dit gen van de ene generatie naar de andere generatie worden overgedragen.

Voorbeelden van erfelijke vormen van dikke darmkanker waarbij er een genafwijking kan worden aangetoond zijn:

FAP (familiaire Adenomateuze Polyposis
Lynch Syndroom (HNPCC Hereditary Non-Polyposis Colerectal Cancer)

Bij de familiaire vorm van darmkanker (ook wel afgekort als FCC, Familial Colorectal Cancer) is er geen sprake van een aangetoonde genafwijking, maar worden wel veel gevallen van darmkanker in één familie gezien.

Voor meer informatie over bovenstaande ziektebeelden die een erfelijke vorm van dikke darmkanker (kunnen) veroorzaken, zie Erfelijke tumoren.

Leefstijl en eetgewoonten

Leefstijl en eetgewoonten zijn risicofactoren die de kans op dikke darmkanker kunnen vergroten. Daardoor kan de kans op dikke darmkanker worden verkleind door het bevorderen van de leefstijl. Risicofactoren zijn:

Lichamelijke inactiviteit
Een belangrijk risico voor dikke darmkanker is de afwezigheid van óf tekort aan lichamelijke activiteit. Minimaal 30 minuten lichaamsbeweging per dag kan het risico op dikke darmkanker verlagen.
Roken
Het langdurig roken van sigaretten verhoogt het risico op dikke darmpoliepen. Dikke darmpoliepen kunnen een voorstadia zijn van dikke darmkanker. Een roker die voor zijn 66e levensjaar stopt met roken, leeft 1-3 jaar langer dan leeftijdsgenoten die blijven roken. Hieruit blijkt dat stoppen met roken altijd zin heeft!
Alcohol
Het risico op dikke darmkanker wordt verhoogd door overmatig alcoholgebruik, waarbij het dan met name gaat om de totale hoeveelheid alcohol die wordt genuttigd. Drie of meer glazen alcohol per dag vergroot het risico op dikke darmkanker.
Overgewicht
Overgewicht, en dan met name vet dat zich rond de buikstreek bevindt, verhoogt het risico op dikke darmkanker.
Voedingspatroon
Het eten van rood vlees(waren) en dierlijke vetten verhoogt het risico op dikke darmkanker, verder is van afzonderlijke voedingsmiddelen nog onduidelijk in hoeverre zij het risico beïnvloeden.

Klachten/symptomen

Aanwezige klachten bij dikke darmkanker zijn sterk afhankelijk van de plaats in de darm waar de tumor zich bevindt. Wanneer een tumor zich aan het begin van de dikke darm bevindt zal deze andere klachten geven dan wanneer deze zich aan het einde van de dikke darm bevindt.Een tumor aan het einde van de dikke darm (endeldarm of sigmoïd) beïnvloedt de stoelgang doordat de ontlasting daar al is ingedikt. Hierdoor wordt de doorgang van ontlasting snel wordt bemoeilijkt. Klachten kunnen zijn:

(Blijvende) verandering ontlastingspatroon
Bloed en/of slijm bij de ontlasting
Aanhoudende buikpijn, krampen, opgeblazen gevoel
Moeilijke stoelgang
Loze aandrang (aandrang voelen zonder dat er ontlasting komt) of het gevoel dat de darm niet volledig is geleegd na de stoelgang.

In tegenstelling tot een tumor aan het einde van de dikke darm, geeft een tumor aan het begin van de dikke darm vaak veel later klachten. De ontlasting is hoger in de darm nog dun en passeert de tumor daardoor makkelijker. Klachten kunnen zijn:

(Vage) buikpijn
Een gevoelige plek in de buik
Ongewild/onverklaarbaar gewichtsverlies
Vermoeidheid
Verminderde eetlust
Bloedarmoede, dit wordt veroorzaakt door langdurig bloedverlies in de dikke darm. Hierdoor kan vermoeidheid en duizeligheid optreden.

Bovenstaande klachten kunnen wijzen op dikke darmkanker. Het kan ook zo zijn dat deze klachten een andere oorzaak hebben. Belangrijk is dat wanneer klachten langer dan twee tot drie weken bestaan, dit wordt gemeld bij de huisarts of behandelend arts in het ziekenhuis.

Diagnose/onderzoeken

Onderzoeken zijn nodig om te beoordelen of klachten inderdaad een signaal zijn van dikke darmkanker. Onderstaand is een aantal van deze onderzoeken beschreven:

Laboratoriumonderzoek
Laboratoriumonderzoek wordt vaak gedaan om te kijken of er in het bloed afwijkingen te vinden zijn, maar ook of bepaalde waardes voldoen voor een onderzoek. Bloed wordt afgenomen uit een ader uit de arm. De diagnose dikke darmkanker is niet vast te stellen op basis van een bloedonderzoek. Ook is het zo dat iemand met normale bloeduitslagen toch darmkanker kan hebben.
Coloscopie
Endoscopie betekent van binnen kijken. De benaming van het onderzoek wordt aangepast aan het orgaan waarin gekeken wordt. Zo heet inspectie van de hele dikke darm "coloscopie" en het verwijderen van een poliep in de darm "poliepectomie". Een coloscopie duurt ongeveer 45 minuten. Deze tijdsindicatie is echter een gemiddelde; het is heel goed mogelijk dat het onderzoek soms iets langer duurt. Het doel van het onderzoek is om eventueel aanwezige afwijkingen in de dikke darm op te sporen en indien mogelijk ook te behandelen. Klik hier voor meer informatie over een coloscopie.

Uw behandelend arts bepaald welke onderzoeken nodig zijn voor het stellen van een diagnose en het opstellen van een behandelplan. Alle onderzoeken en behandelingen zijn mogelijk, maar hoeven niet toegepast worden.

Binnen het LUMC zijn sneldiagnostiek paden ontwikkeld. Voor patiënten met een sterke verdenking op dikke darmkanker bestaat ook een sneldiagnostiek zorgpad.

Vervolg onderzoeken

Indien er bij een coloscopie een afwijking wordt gezien die verdacht is voor darmkanker, zal er een biopt (weefselstukje) worden weggenomen om de diagnose te bevestigen. Tevens zullen er vervolgonderzoeken worden ingezet om het stadium van de ziekte vast te stellen. Hieronder ziet u verschillende onderzoeken die daarvoor nodig kunnen zijn. Voor meer informatie over de onderzoeken kunt u kijken op de website van het LUMC.

PET-scan
CT-scan
CT THORAX
CT ABDOMEN
MRI scan
Röntgenonderzoek van het colon
Echo van de lever

Uw behandelend arts bepaalt welke onderzoeken nodig zijn voor het bepalen van het stadium van de ziekte en het opstellen van een behandelplan. Niet alle onderzoeken en behandelingen hoeven bij iedereen te worden toegepast.

Behandeling

Er zijn meerdere behandelmogelijkheden. We verdelen deze in twee groepen: een behandeling kan in opzet curatief of in opzet palliatief zijn.

Curatief
Een curatieve behandeling is gericht op genezing. Om dikke darmkanker te genezen, is het belangrijk dat de tumor helemaal verwijderd wordt. Dit is alleen mogelijk door middel van een operatie. De meest toegepaste behandelingen bij dikke darmkanker zijn: operatie, radiotherapie (bestraling) en chemotherapie. Vaak is een combinatie van behandelmethoden nodig. Het kan zijn dat er ná een operatie aanvullend chemotherapie moet worden gegeven of dat er vooraf aan een operatie radiotherapie gegeven moet worden om de tumor te verkleinen.

Wanneer u een operatie zal ondergaan, zal u onder behandeling komen van de chirurg. De chirurg zal u uitleggen wat voor u de mogelijkheden zijn.Mocht u informatie willen opzoeken over de operaties, verwijzen wij u naar de website van het KWF (link www.kwf.nl) Ook kunt u op de website van de Heelkunde afdeling (link) van het LUMC kijken.

Palliatief
Een palliatieve behandeling krijgt u wanneer genezing van de ziekte niet meer mogelijk is.. Deze behandeling dient om de ziekte zoveel mogelijk af te remmen en daarbij de klachten zoveel mogelijk te beperken. Deze behandeling kan uit verschillende onderdelen bestaan die ook gecombineerd kunnen worden. Palliatieve behandelingen kunnen zijn:

Chemotherapie met als doel verbetering van de kwaliteit van leven en/of levensverlenging. Palliatieve chemotherapie wordt vaak voorgesteld als behandeling wanneer blijkt dat genezing niet meer mogelijk is.
Een operatie om ervoor te zorgen dat de darm niet helemaal verstopt raakt door de tumor.
Het plaatsen van een endoprothese (buisje) zodat ontlasting kan passeren.
Het bestralen van de tumor om klachten tijdelijk te verminderen of te voorkomen.

Voeding
Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat u gezonde en voldoende voeding tot u neemt. Hiermee houdt u uw gewicht, maar ook uw conditie op peil. Wanneer uw lichaam in een goede voedingstoestand verkeert, bent u beter in staat een behandeling aan te kunnen. Ook zijn er minder risico's op complicatie tijdens of na een behandeling.

Hieronder staan een aantal tips om in de gaten te houden hoe het met uw voedingstoestand gaat:

Controleer uw gewicht regelmatig. Wanneer u ongewenst gewicht verliest, heeft uw lichaam meer energie en dus meer voeding nodig. Het kan zijn dat u minder bent gaan eten, maar het kan ook zijn dat uw lichaam meer energie nodig heeft tijdens de behandeling van de ziekte.
Wanneer u problemen heeft met eten door bijwerkingen zoals slechte eetlust en misselijkheid, is het belangrijk dat u dit meldt bij uw behandelend arts of contactpersoon in het ziekenhuis. Het kan zijn dat u doorverwezen wordt naar een diëtist voor aanvullende voedingsadviezen.
Wanneer u signaleert dat u in gewicht bent afgevallen is het belangrijk dat u dit meldt bij uw behandelend arts of contactpersoon in het ziekenhuis. Het kan zijn dat u doorverwezen wordt naar een diëtist voor aanvullende voedingsadviezen.
Wilt u meer informatie over voeding bij dikke darmkanker, kunt u dit vinden in de patiënten folder van KWF kankerbestrijding. Mocht u deze folder nog niet hebben ontvangen, kunt u hier naar vragen wanneer u een afspraak heeft in het LUMC.

Patiëntenverenigingen
Maag, lever, darmstichting
Stichting voor Patiënten met Kanker aan het Spijsverteringskanaal (SPKS)

Bronnen:
www.kwf.nl
www.gezondheidsnet.nl
www.kanker.nl
www.oncoline.nl
www.darmkanker.info
www.nationaalkompas.nl