Hepatocellulair carcinoom

In het Centrum voor Levertumoren LUMC worden alle patiënten met primaire levertumoren (tumoren die in de lever zelf ontstaan) behandeld door een specialistisch behandelteam. De patiënten die worden verwezen vanwege een primaire levertumor krijgen na aanmelding zeer spoedig een eerste afspraak.

Primaire levertumoren kunnen worden verdeeld in goedaardige tumoren, zoals leverceladenomen of FNH (focale nodulaire hyperplasie), en kwaadaardige levertumoren zoals hepatocellulair carcinoom of het intrahepatisch cholangiocarcinoom (galwegkanker). Hepatocellulair carcinoom (HCC), een vorm van primair leverkanker, is wereldwijd een van de meest voorkomende soorten kanker. Vaak ontstaat hepatocellulair carcinoom als complicatie van levercirrose door een chronische leverziekte, maar in zeldzame gevallen kan primaire leverkanker ook ontstaan in een voorheen gezonde lever.

Hoe wordt de diagnose leverkanker gesteld?

De lichamelijke klachten van mensen met primaire leverkanker kunnen zeer uiteenlopen, variërend van geen klachten tot vermoeidheid, gewichtsverlies, geelzucht, opgezette buik of buikpijn. De diagnose primaire leverkanker wordt gesteld op basis van CT scan en MRI scan van de buik of een leverbiopsie. Bij kwaadaardige levertumoren zal onderzoek worden gedaan naar uitzaaiingen met aanvullende scans. Deze onderzoeken worden poliklinisch verricht op de kortst mogelijke termijn.

Centrum voor Levertumoren LUMC

In het LUMC worden alle mensen met primaire levertumoren behandeld in een specialistisch zorgpad; ‘Het Centrum voor Levertumoren LUMC’. In dit Centrum staat de patiënt centraal en wordt ernaar gestreefd om zo snel mogelijk een zekere diagnose te stellen en behandeling aan te bieden. In het Centrum voor Levertumoren LUMC kunnen alle behandelingen die voor primaire levertumoren momenteel beschikbaar zijn, worden uitgevoerd, inclusief levertransplantatie.

In het Centrum voor Levertumoren worden alle patiënten ’s morgens voorafgaand aan een poliklinisch consult besproken door het hele behandelteam en de eventuele eerder verrichte scans herbeoordeeld, zodat aan de hand daarvan door het behandelteam een behandelplan gemaakt kan worden. Het specialistische behandelteam bestaat uit maag- darm- leverartsen, chirurgen, medisch oncologen, radiologen, verpleegkundig specialisten en een onderzoeksverpleegkundige. De poliklinische consulten op het spreekuur worden aansluitend gedaan door een van deze medische specialisten. Een verpleegkundig specialist ondersteunt de medisch specialisten en bij de spreekuren, het voorbereiden van onderzoeken en behandelingen en vormt een belangrijke schakel voor eventuele vragen van patiënten of hun verwijzers. Door deze intensieve samenwerking worden patiënten efficiënt behandeld volgens de huidige (inter)nationale richtlijnen en worden waar mogelijk vernieuwende behandelingen in onderzoeksverband aangeboden.

Behandeling

Behandelingen van primaire leverkanker kunnen worden onderverdeeld in vier groepen: plaatselijke behandelingen in de lever door de interventieradioloog, operatieve verwijdering van de tumor, levertransplantatie of behandeling met geneesmiddelen. De eerstgenoemde drie groepen worden toegepast bij patiënten bij wie de leverkanker niet is uitgezaaid buiten de lever en de tumor beperkt is in aantal en omvang. Soms worden combinaties van deze behandelingen uitgevoerd. Als er sprake is van uitgezaaide ziekte in of buiten de lever, is het mogelijk dat de oncoloog een behandeling met geneesmiddelen aanbiedt. Het specialistische team zal aan de hand van de tumorkenmerken, de leverfunctie en de algemene conditie va de patiënt een behandeling adviseren. In wetenschappelijk onderzoek, waaraan ook andere academische centra in Nederland hun medewerking verlenen, worden nieuwe geneesmiddelen of behandeltechnieken, die in eerdere onderzoeken effectief lijken te zijn, onderzocht bij patiënten met primaire leverkanker die daaraan deel kunnen en willen nemen.  

Plaatselijke behandeling door de interventieradioloog

Er zijn meerdere radiologische technieken waarmee een primaire kwaadaardige levertumor plaatselijk behandeld kan worden. De technieken die wereldwijd het meest zijn onderzocht en effectief gebleken zijn radiofrequente ablatie (wat onder narcose wordt verricht), transarteriële chemoembolisatie (TACE), galwegdrainage en lokale alcoholinjectie. Daarnaast worden in het LUMC ook nieuwe behandeltechnieken toegepast zoals trans arteriële Yttrium-radioembolisatie, een behandeling waarbij via de leverslagaderradioactieve bolletjes in de tumor worden gebracht. In het LUMC is zeer veel ervaring met het uitvoeren van alle bovengenoemde radiologische behandelingen bij patiënten met primaire leverkanker. Enkele weken na een behandeling zal meestal met behulp van een MRI- of CT scan het effect worden beoordeeld. Indien nodig zal aanvullende plaatselijke behandeling plaatsvinden. 

Operatieve behandeling

Operatieve behandeling van primaire leverkanker vindt plaats door verwijdering van een of meer leversegmenten. Voordat tot een operatieve behandeling wordt overgegaan, is het noodzakelijk om te weten of er voldoende functionerend leverweefsel overblijft in de zgn. ‘restlever’. In sommige gevallen is het mogelijk om de levertumor door middel van een laparoscopische techniek (kijkoperatie) te verwijderen. Er zal vaak nog tijdens de operatie een echo van de lever worden gemaakt om te beoordelen of operatieve verwijdering echt mogelijk is. Na operatieve verwijdering zal het verwijderde stuk lever naar de patholoog worden gestuurd voor definitieve diagnosestelling en voor het beoordelen van de snijvlakken. 

Levertransplantatie

Sommige patiënten met een hepatocellulair carcinoom van een beperkt aantal en diameter (1 tumor van maximaal 5 centimeter of maximaal 3 tumoren met een maximale diameter van 3 cm), of kleine in de lever gelegen galwegcarcinomen die niet operatief te verwijderen zijn, kunnen eventueel in aanmerking komen voor een levertransplantatie. Hierbij wordt ook rekening gehouden met de leeftijd en eventuele bijkomende ziektes van de patiënt. Alvorens iemand op de wachtlijst voor levertransplantatie kan worden geplaatst, zullen uitgebreide screenende onderzoeken plaatsvinden. Hierbij wordt door middel van een serie onderzoeken onderzocht of er geen sprake is van contra-indicaties (redenen waardoor een transplantatie niet mogelijk is) en of er bijzondere voorzorgsmaatregelen genomen moeten worden voor een levertransplantatie. Als de patiënt na al deze onderzoeken wordt goedgekeurd voor transplantatie, zal hij/zij op de wachtlijst worden geplaatst. In de wachttijd tot aan transplantatie zal meestal plaatselijke behandeling (zie boven) door de interventie radioloog worden uitgevoerd, om zo de tumor binnen de bovengenoemde grenzen te houden. De gemiddelde overleving na levertransplantatie wegens leverkanker bedraagt ongeveer 70% in 5 jaar na levertransplantatie. Uitgebreidere informatie over levertransplantatie treft u aan onder de link ‘levertransplantatie’.

Behandeling met geneesmiddelen door de internist-oncoloog

Patiënten met uitgezaaide of niet meer lokaal te behandelen leverkanker kunnen nog zinvol behandeld worden met medicijnen. Dit om de klachten te verminderen (palliatie) of om de levensverwachting te verlengen. Deze behandelingen worden gegeven door de internist-oncoloog. Bij hepatocellulair carcinoom is het enige geregistreerde geneesmiddel sorafenib (Nexavar), een tablet per dag. Bij galwegkanker (cholangiocarcinoom) bestaat de behandeling uit chemotherapie die via een infuus wordt toegediend. In het LUMC wordt daarnaast veel (klinisch wetenschappelijk) onderzoek gedaan naar nieuwe, betere medicijnen en kan het voorkomen dat patiënten gevraagd worden om met veelbelovende, nog niet geregistreerde geneesmiddelen behandeld te worden in onderzoeksverband. Bijvoorbeeld als Nexavar niet meer goed werkt maar ook om uit te zoeken of de toepassing van deze geneesmiddelen voor of na een operatie de kans op genezing vergroot.

Wetenschappelijk onderzoek

In het Centrum voor Levertumoren vinden klinische studies plaats waarin nieuwe geneesmiddelen of behandeltechnieken, die in eerdere onderzoeken effectief lijken te zijn, onderzocht bij patiënten met primaire leverkanker.  Bij elke patiënt wordt overwogen of het mogelijk is om deelname aan een van de klinische studies aan te bieden. Verder wordt samen met de stichting Eurotransplant, de organisatie voor samenwerkende transplantatiecentra die zich inzet voor optimaal gebruik van beschikbare donororganen, onderzoek gedaan naar het hepatocellulair carcinoom. Het Centrum voor Levertumoren LUMC is medeoprichter van een landelijke werkgroep ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek op het gebied van hepatocellulair carcinoom.

specialistische team van Centrum voor Levertumoren

Verwijzingen van patiënten met primaire levertumoren kunnen worden gestuurd naar dr. M.J. Coenraad, MDL-arts via de polikliniek Maag- Darm- Leverziekten in het LUMC, Postbus 9600, 2300 RC te Leiden

Voor vragen betreffende primaire levertumoren of het Centrum voor Levertumoren kunt u zich wenden tot dr. M.J. Coenraad, MDL-arts of mw. E.M.T. Rijnbeek, verpleegkundig specialist via het emailadres of via de polikliniek MDL tel 071-526 3575.